Św. Gertruda z Helfty to postać wybitna, dająca przykład dyscypliny wewnętrznej w wypracowywaniu cnót i w pracy intelektualnej. Na tym nie kończy się jednak jej wkład w dzieje chrześcijaństwa. Była ona bowiem – dzięki otrzymanym objawieniom – prekursorką kultu Najświętszego Serca Jezusowego na długo przed jego właściwym ukonstytuowaniem w życiu Kościoła, który trwał od XVII do XIX wieku.
Ojciec Święty Benedykt XVI wypowiedział się o św. Gertrudzie w katechezie z 6 października 2010 r., zwracając uwagę, iż była ona „jedyną niewiastą w Niemczech, którą nazwano «Wielką» ze względu na jej wielkość kulturalną i ewangeliczną: swym życiem i swoją myślą”. Mówił dalej papież: „W wyjątkowy sposób wpłynęła ona na chrześcijańską duchowość”. Jej wielkość ma, jak widać, nie tylko wymiar kulturalny, ale i ewangeliczny, a więc wypływa z naśladowania Jezusa Chrystusa, które objawiło się między innymi przez obdarzenie jej darem stygmatów.
Oprócz faktu, iż przyszła na świat w Turyngii i została wcześnie osierocona, nic nie wiemy o jej domu rodzinnym i wczesnym dzieciństwie. Wiadomo natomiast, że w wieku pięciu lat trafiła na wychowanie i naukę do klasztoru benedyktynek w Helfcie, gdzie miała pozostać jako mniszka do końca życia. Stąd też wziął się jej przydomek – Gertruda z Helfty. Przebywając w zakonie, zdobyła doskonałą znajomość łaciny, dzięki czemu mogła pogłębiać i rozwijać bez przeszkód swą wiedzę religijną.
Zamieszkanie przy klasztorze wspomina w swym dziele Objawienia (zwanym też Zwiastun Miłości Bożej) jako opatrznościowe i wyznaje, że dzięki temu Pan Bóg zachował ją od bezdroży, na które jako sierota mogłaby wejść, a umieścił wśród dusz pobożnych, które motywowały ją do dobrego. Wcześnie Pan Jezus objawił jej Swą wolę dotyczącą jej misji w dziejach zbawienia. Została obdarzona przez samego Boga-Człowieka szczególnie bliską więzią przyjacielską, z której płynie nauka życia duchowego dla wszystkich chrześcijan.
Dostępując w mistycznych doświadczeniach łaski spoczywania w Sercu Jezusowym, ze zdumieniem stwierdza, iż nie wspomina o nim Pismo Święte. Chrystus Pan odpowiedział jej wówczas, że jest to nabożeństwo, które ma być zarezerwowane na późniejsze czasy, kiedy wiara ostygnie w sercach ludzi. Więź siostry Gertrudy z Boskim Oblubieńcem jest więzią wybitnie indywidualną i bliską. Łączy się ona dodatkowo z charakterystyką życia benedyktyńskiego, w którym kluczową rolę odgrywa życie liturgiczne. Stany mistyczne pokrywają się nierzadko z przeżywaniem liturgii, a gdy Święta z powodu choroby nie mogła brać udziału w Najświętszej Ofierze, Pan Bóg pozwalał jej uczestniczyć w niej mistycznie.
Św. Gertruda słynęła z cnoty czystości, którą szczególnie umiłowała. Dobry Bóg zachował ją cudownie od pokus zwykle towarzyszących walce o czystość, pochłaniając płomienie przyrodzonych namiętności ogniem swego kochającego Serca. Człowiek czysty, o sercu wolnym od nieuporządkowanych przywiązań i duszy pełnej świętych pragnień staje się zwierciadłem doskonałego porządku istniejącym w zamyśle stwórczym Pana Boga. Teologia moralna zwraca uwagę, że zachowanie cnoty czystości, przy opanowaniu rozpraszających namiętności, zwielokrotnia wydajność pracy umysłowej, co też sprawdziło się w przypadku świętej intelektualistki, której pisma kazał sobie czytać św. Tomasz z Akwinu przed śmiercią. Święta zostawiła po sobie, oprócz Objawień, drugie dzieło niezwykle cenne jako podręcznik życia duchowego, mianowicie Ćwiczenia duchowe, gdzie omawia kolejne etapy wzrostu w doskonałości chrześcijańskiej.
Święta cierpiała nie tylko z powodu doświadczeń moralnych i mistycznych, ale także wskutek słabego zdrowia, powodującego różne dolegliwości w surowych warunkach życia klasztornego. Odeszła do Pana w wieku czterdziestu sześciu lat w klasztorze, w którym można powiedzieć, że niemalże stawiała swe pierwsze kroki jako dziecko. Kult Gertrudy Wielkiej rychło rozszerzył się po świecie chrześcijańskim, a zatwierdzony został aktem kanonizacji w roku 1732 ogłoszonym przez papieża Klemensa XII na prośbę króla Polski i księcia Saksonii Augusta II Mocnego.
Kościół wspomina św. Gertrudę Wielką 16 listopada.